Er blijven tegenstrijdige en weinig geloofwaardige berichten circuleren over de haalbaarheid en kostprijs van een effectief klimaatbeleid.
Dit is vermoeiend, verwarrend en vooral gevaarlijk omdat er geen tijd te verliezen is.
In het kort is dit mijn analyse over de haalbaarheid én noodzaak van de klimaattransitie:
Waarom denk ik dit, in het lang dus?
Het grootste probleem met kernenergie is dat we de komende tien jaar onze CO2 uitstoot zeer sterk moeten laten dalen, en dat de bouw van een kerncentrale meer dan tien jaar duurt, zelfs zonder vergunningsprocedure!
Kernenergie is in ieder geval voor een dichtbevolkt land als België of Nederland allesbehalve de wonderoplossing waar velen het voor verkopen (zie ook DS artikel 1 Feb 2019 en ook dit interview met Gilbert Eggermont, oudgediende van de nucleaire industrie).
Kan mij iemand een succesverhaal van een recente centrale in Europa geven? Er zijn er een 5-tal in aanbouw en de bouw is ofwel on hold (terugtrekking van Hitachi in Wales, ondanks een zeer dure gegarandeerde prijs) of de bouw draait vierkant en de contractbreauk claims lopen in de miljarden (Frankrijk, Finland), en in elk geval is de prijs per kWh exuberant (Hinkley, €110/MWh)?
Zie bvb. Nucleaire renaissance loopt vast in De Tijd.
Onze EU topper energie/klimaat Jos Delbeke legde het falen van kernenergie en het succes van hernieuwbare energier eerder uitgebreid op Canvas uit (discussie onderaan).
Een analyse van de toestand in UK: hernieuwbare energie kan de annulatie kerncentrales Hitachi makkelijk opvangen.
Ook in Frankrijk lijkt de business case voor nucleaire energieopwekking verschrompeld (studie van Ademe).
Noot: Thorium reactors zijn geen oplossing voor de korte termijn, want komen te laat, vermoedelijk pas rond 2050 volgens TUDelft en ook bij SCK heerst er weinig geloof dat dit een wonderoplossing is, waar ook een nucleair verspreidingsrisico aan hangt.
Er wordt vaak verwezen naar de IPCC rapporten om te beweren dat we het zonder kernenergie niet redden. De tabel waarin het vaakst wordt verwezen is die waar kerncentrales een aanzienlijk lager uitstoot hebben dan zonnepanelen, bvb. in dit VRT artikel. Dit komt omdat bij de productie van zonnepanelen nu nog elektriciteit gebruikt wordt met heel wat CO2-uitstoot, maar in een industrie die draait op hernieuwbare energie daalt ook de uitstoot van zonnestroom naar bijna nul.
Het luik 'mitigatie' van de (conservatieve) IPCC rapporten bevatten tal van (externe) scenario's, en hebben ook betrekking op landen als Rusland, Frankrijk, Japan en China, die een aanzienlijk nucleair economisch belang hebben. Een van de hoofdauteurs gaf recent aan dat er zowel scenario's zijn met nucleaire uitbreiding als volledige uitfasering, en dat er dus géén nucleaire conslusies uit het rapport getrokken kunnen worden.
Ex-lid van het IPCC prof. em. milieu-economie Aviel Verbruggen spreekt zelfs over de échte 'IPCC-gate' mbt de rol die kernenergie krijgt in IPCC AR5 en SR15 (cfr. Belgisch nucleair surrealisme). Ik stel me net als Gerard Govers ook vragen bij de grote rol die nog voor biomassa voorzien wordt, gezien de instorting van de biodiversiteit door de aantasting van ecosystemen. De combinatie fossiel + CCS lijkt door nieuwe onderzoek (cfr. later) ook niet meer zo noodzakelijk als toen gedacht.
Bijkomend probleem was dat men de rijksten onder ons deze transitie met een veel te hoog rendement enkel heeft laten voorfinancieren. Zo werden er in 2011 massaal veel, toen nog dure, zonnepannelen op Vlaamse daken gelegd, waarvoor de eigenaars nog steeds €330/MWh ontvangen. Het toont wel aan dat het energiescenario van de BBL voor zon een zeer haalbaar groeipad heeft:
De uiteindelijke hoge innovatiefactuur is bij elke Belg terecht gekomen, in verhouding vooral bij degenen die geen zonnepanelen hadden, geen pensioenfondsen, geen aandelen in windmolenprojecten, ... In plaats van deze onrechtvaardigheid te blijven meeslepen en zo het draagvlak voor hernieuwbare energie te ondermijnen, is het een idee gedane woekerwinsten af te romen of die innovatie/groene stroom bijdragen niet via de elektriciteitsfactuur, maar uit de algemene belastingen te financieren.
Maar goed, dankzij deze inspanningen (en die van Duitsland, Denemarken, China, ...), is hernieuwbare energie nu bijzonder betaalbaar geworden, in vele regio's zelfs de goedkoopste vorm van energie, inclusief backup of interconnectie. Dit is een énorme verdienste!
Bottom line: hernieuwbare energie haalt het van kernenergie en/of CCS simpelweg omdat het veel sneller en goedkoper kan ingezet worden.
Zo kwam de onafhankelijke denktank Energy Watch Group ism een Finse universiteit in december 2018 voor Europa tot de vaststelling dat een hernieuwbaar energieysteem de meest kostenefficiënte oplossing is (cfr ook artikel op Cleantechnica).
Van onze buurlanden boekte het VK de grootste reductie van broeikasgassen met zijn zeer uitgebreid klimaatbeleid (inclusief CO2-taks):
Ondanks aanzienlijke economische groei, daalde de uitstoot in het VK met 38% tussen 1990 en 2017. De hoofdoorzaken waren de sterke opkomst van hernieuwbare energie, vervanging van kolen door gas en energiebesparing in tal van domeinen:
Nu, deze afname van 38% op 27 jaar is mooi, maar de reductie moet nog veel sneller willen we een hoge kans op een stabiel klimaat behalen. Grofweg moet de uitstoot tussen 2020 en 2030 nog eens met 50% dalen, volgens de laatste stand van de wetenschap. Gelukkig beschikken we nu over betaalbare hernieuwbare energie en zeer binnenkort ook over goedkope elektrische wagens!
Er moet nu geïnvesteerd worden, om daar later de vruchten van de plukken. We moeten leren uit onze fouten en deze financiering op een sociaal rechtvaardige manier aanpakken.
Een eerste stap die we België moeten zetten is een klimaatwet, zoals die al in meerdere landen bestaat (NB Zweden die ten laatste tegen 2045 klimaatneutraal moeten zijn). Daarnaast is er vooral nood aan een ander politiek klimaat dat een antwoord biedt op de urgentie en schaal van de uitdaging. De BBL heeft een mooie lijst van klimaatmaatregelen voor Belgie.
In mei 2019 zijn er Europese verkiezingen, dit is het niveau waar we een groot deel van de klimaatuitdaging het beste aanpakken. De oproep van Diederik Samsom voor een Europese New Energy Deal is dan ook relevanter dan ooit:
TDEM Manifest voor de democratisering van Europa
Hervorm de EU zodat er op Europees niveau belastingen kunnen komen, thv 4% BBP, met name winstbelastingen, vermogensbelastingen en een CO2-taks. Op die manier zullen de sterkste schouders effectief de zwaarste lasten dragen en komt er ruimte komt voor sociale maatregelen en klimaatinvesteringen. Opiniestukken vatten het voorstel samen in The Guardian en Social Europe. Een online petitie is te vinden op WeMove
Pacte Climat
Oriënteer de monetaire geldcreatie van de ECB richting duurzaamheidstransitie, hervorm de vennootschapsbelasting en richt een Europese investeringsbank op specifiek voor de hernieuwbare energieinfrastructuur,
-The New Climate Economy rapporten, van een legertje experten uit onverdachte hoek, tonen de noodzaak en wenselijkheid van een New Grean Deal aan.
-Andere doorgerekende modellen 100% hernieuwbaar:
Greenpeace Energy Revolution - World 2015 (wordt nr verwezen door EC)
Energy Watch Group - Electricity Worldwide 2017
Jacobson et al - World 2018 (pdf scientific art)
Amaricas 100% RE in 2030 - 2019 - Lut Univserity("100% renewable energy systems are lower in cost than a business-as-usual scenario")
Nederland - 100% duurzaam in 2030 (Urgenda) - Quintel Energy Transition Model
Jacobson - 2011 (Deel 1 interessant owv materials availabilty ; Deel 2)
-Weerlegging van kritiek op tal van 100% RE studies - cfr ook argumenten Tom Brown en zijn overzichtspagina
-Via deze Twitter status van Auke Hoekstra vind je links naar tal van studies gekaderd door een Nederlandse prof en autoriteit op het gebied van energiemodellen
Dit is vermoeiend, verwarrend en vooral gevaarlijk omdat er geen tijd te verliezen is.
In het kort is dit mijn analyse over de haalbaarheid én noodzaak van de klimaattransitie:
- Ja, we kunnen zeer gevaarlijke opwarming nog tegenhouden (tenzij we blijven dralen)
- Ja, de transitie naar een welvarende samenleving op basis van hernieuwbare energie is zeer betaalbaar (voordeliger dan kernenergie)
- Ja, we kunnen dit doen met behoud van onze industrie en met zeer hoge levenskwaliteit (het wordt nog beter)
- Ja, dit is een opportuniteit voor mensen met een lager inkomen (zij hebben net het meeste te winnen)
Waarom denk ik dit, in het lang dus?
Effectieve klimaatactie is verbazend voordelig
Recent verscheen er in Nederland heel wat onzin over de 'kosten' van het ontwerp klimaatplan, bvb. in Elsevier Weekblad:
 |
| Eén van de 'onzin stukken' die menig Nederlands en Belgische politicus volledig op het verkeerde been zette. De Nederlandstalige wetenschappelijke klimaatblog liet er geen spaander van heel in het gelijknamige artikel Klimaatbeleid is haalbaar, betaalbaar en zinvol. |
Wat zijn dan realistischere investeringsramingen bij onze noorderburen? Bolleboos, fysicus en ex-PVDA kopman Diederik Samsom en nu een van de architecten van het Nederlandse klimaatplan vat het gevat samen:
"Maar waar zijn de astronomische kosten van klimaatbeleid dan? ‘Duizend Miljard!’, riep Elsevier. Nou nee. Het Planbureau voor de Leefomgeving rekende uit dat de klimaatambities kunnen zorgen voor oplopende jaarlijkse nationale kosten van 2 tot 3 miljard euro tot 2030. Geen klein bier. Wel te doen. In dezelfde periode stijgen de jaarlijkse zorgkosten met 35 miljard. En onze nationale welvaart met meer dan 150 miljard. Voor de liefhebbers van grote dramatiek blijft er ook van de gewraakte oneerlijke verdeling van de kosten niet zoveel over. ..."
Hoe groots, revolutionair, onhaalbaar en onbetaalbaar zijn die klimaatdoelen nu eigenlijk? De Volkskrant, 22 januari 2019
Dit hoeft niet te verwonderen. Het IPCC gaf in zijn toonaangevende AR5 rapport van 2014 al aan dat grootschalige klimaatactie om de opwarming tot 2°C te beperken amper iets van de economische groei of consumptie afdoet:
Klimaatexpert Joe Romm legt deze tabel uit op zijn blog:
Het onbegrijpelijke lange dralen van overheden vatte autoriteit Nicolas Stern gevat samen in de titel en ondertitel van zijn meest recente boek:
De uitdaging die nu voorligt is dan ook groter dan in 2014. Er zijn meerdere jaren verstreken met (ruim) onvoldoende actie. Bovendien werd in het klimaatakkoord van Parijs de doelstelling van maximaal 2°C opwarming met reden aangescherpt tot 'zo dicht mogelijk bij de 1.5°C'. Dat dit ook economisch de betere doelstelling is, werd bevestigd door een studie in Nature (2018): het halen van een 1.5°C doelstelling biedt aanzienlijk meer baten dan kosten:
Science is even duidelijk in The human imperative of stabilizing global climate change at 1.5°C(september 2019):
In 2016 kwam een door de federale overheid bestelde studie ook al tot een gelijkaardige conclusie voor België:
In de uitgebreid onderbouwde visietekst leest u dat hernieuwbare energie dé energiebasis wordt. De benodigede extra investeringen in het energiesysteem, tov de aarde in de fik steken, worden ingeschat op zo'n 0.8% van het BBP. Weet dat de kost van luchtvervuiling (waar zo'n scenario een einde aan maakt) in België alleen al 1.5% van het BBP bedraagt, en de armsten het grootste slachtoffer zijn.
 |
| Uit het deel mitigatie, AR5 WG3 -figuur uit Summary for Policy Maker p.15-16 of Synthesis p.85 |
"The third report finds that the 'cost' of large scale climate action to limit warming to 2°C will reduce the median annual growth of consumption over this century by a mere 0.06%.
You read that right, the annual growth loss to preserve a livable climate is 0.06% — and that’s “relative to annualized consumption growth in the baseline that is between 1.6% and 3% per year.” So we’re talking annual growth of, say 2.24% rather than 2.30% to save billions and billions of people from needless suffering for decades if not centuries. As always, every word of the report was signed off on by every major government in the world."
Climate Panel Stunner: Avoiding Climate Catastrophe Is Super Cheap — But Only If We Act Now - 2014
It’s Not Too Late To Stop Climate Change, And It’ll Be Super-Cheap - 2015Honderden studies bevestigen dat ingrijpende klimaatactie eigenlijk de enige garantie is tot stabiele groei en dat uitstel enkel leidt tot een veel hoger risico én hogere kosten.
Het onbegrijpelijke lange dralen van overheden vatte autoriteit Nicolas Stern gevat samen in de titel en ondertitel van zijn meest recente boek:
De uitdaging die nu voorligt is dan ook groter dan in 2014. Er zijn meerdere jaren verstreken met (ruim) onvoldoende actie. Bovendien werd in het klimaatakkoord van Parijs de doelstelling van maximaal 2°C opwarming met reden aangescherpt tot 'zo dicht mogelijk bij de 1.5°C'. Dat dit ook economisch de betere doelstelling is, werd bevestigd door een studie in Nature (2018): het halen van een 1.5°C doelstelling biedt aanzienlijk meer baten dan kosten:
“By the end of the century, we find the world will be about 3% wealthier if we actually achieve the 1.5C target relative to 2C target. In dollar terms, this represents about $30tn in cumulative benefits.
The estimated cost of meeting the 1.5C target is about $0.5tn over the next 30 years,” he said: “So our evidence suggest the benefits of meeting the targets vastly outweigh the costs.”
Science is even duidelijk in The human imperative of stabilizing global climate change at 1.5°C(september 2019):
Climate change will be the greatest threat to humanity and global ecosystems in the coming years.
Once thought to be tolerable, increases in global mean surface temperature (GMST) of 2.0°C or higher than the pre-industrial period look increasingly unmanageable and hence dangerous to natural and human systems. The potential economic benefits arising from limiting warming to 1.5°C may be at least four or five times the size of the investments needed in the energy system until 2050. Aiming to limit warming to 1.5°C is now a human imperative if escalating risks of dangerous if not catastrophic tipping points and climate change hotspots are to be avoided.
Ook een land dat eenzijdig klimaatmaatregelen neemt is beter af
Maar wat als je als land voorop loopt, en anderen niet meedoen? Voor het gros van de klimaatmaatregelen maakt dit helemaal niet uit, ongeacht wat andere landen doen, je economie groeit er zelfs harder door, zo bleek uit deze analyse van Boston Consulting Group:"Policymakers have a clear case for more decisive unilateral action to reduce national emissions. Most countries can make significant progress toward their Paris accord targets without triggering any first-mover disadvantages, and many even stand to benefit economically"Een studie uitgevoerd door Cambridge Econometrics voorspelde in februari 2019 dat beleid in lijn met Parijs zo'n 1.1% extra BBP groei oplevert in Europa tegen 2030.
In 2016 kwam een door de federale overheid bestelde studie ook al tot een gelijkaardige conclusie voor België:
"Uit de berekeningen blijkt dat in België tegen 2030 zelfs een stijging van het BBP met ongeveer 2% mogelijk is, bovenop het referentieniveau, als de geschikte beleidsmaatregelen worden genomen"Dit verklaart meteen de 180° bocht die de VVD en Mark Rutte heeft ingezet, er bestaat een positieve business case voor het gros van de maatregelen, ook als je ze eenzijdig neemt. In het Nederlandse regeerakkoord gaat men dan ook voor -49% CO2 uitstoot in 2030 en pleit men Europees voor een reductie van 55%.
Europse Commissie: netto 0-uitstoot in 2050 dankzij betaalbare hernieuwbare energie
Een gevolg van het akkoord van Parijs is dat de strategische 2050-visie van de Europese Commissie gaat voor een netto 0-uitstoot van broeikasgassen in 2050, wat zou neerkomen op een reductie van minstens 90% van de totale uitstoot in 1990 (er is opname ook).In de uitgebreid onderbouwde visietekst leest u dat hernieuwbare energie dé energiebasis wordt. De benodigede extra investeringen in het energiesysteem, tov de aarde in de fik steken, worden ingeschat op zo'n 0.8% van het BBP. Weet dat de kost van luchtvervuiling (waar zo'n scenario een einde aan maakt) in België alleen al 1.5% van het BBP bedraagt, en de armsten het grootste slachtoffer zijn.
A Clean Planet for all
A European strategic long-term vision for a prosperous, modern, competitive and climate neutral economy
"Modernising and decarbonising the EU's economy will stimulate significant additional investment. Today around 2% of GDP is invested in our energy system and related
infrastructure. This would have to increase to 2.8% (or around € 520-575 billion annually) in order to achieve a net-zero greenhouse gas economy"
(p16 uit In depth analysis)
Nu is dit voorlopig nog een visietekst, de huidige Europese doelstellingen schieten nog steeds ruimschoots tekort. Vooral op het gebied van de vergroening van de elektriciteitsproductie, de verwarming van gebouwen en transport op land is een aanzienlijke versnelling nodig om tot een 1.5°C scenario te komen, analyseerde Climate Analytics in december 2018:
Kernenergie in België/Nederland: te laat en te duur
 |
| Nucleair steeds duurder, hernieuwbaar steeds goedkoper |
“There is no scenario for stabilizing warming below 2°C that doesn’t require rapid reductions in carbon emissions over the next decade.” - Michael MannWe zouden enkele centrales langer kunnen openhouden, maar wie vindt het een goed beleid om de regio rond Antwerpen bloot te stellen aan een jaarlijks risico van pakweg 1 op de 100 000 (p.861) op volledig ontruiming gedurende meer dan 50 jaar?
Kernenergie is in ieder geval voor een dichtbevolkt land als België of Nederland allesbehalve de wonderoplossing waar velen het voor verkopen (zie ook DS artikel 1 Feb 2019 en ook dit interview met Gilbert Eggermont, oudgediende van de nucleaire industrie).
Kan mij iemand een succesverhaal van een recente centrale in Europa geven? Er zijn er een 5-tal in aanbouw en de bouw is ofwel on hold (terugtrekking van Hitachi in Wales, ondanks een zeer dure gegarandeerde prijs) of de bouw draait vierkant en de contractbreauk claims lopen in de miljarden (Frankrijk, Finland), en in elk geval is de prijs per kWh exuberant (Hinkley, €110/MWh)?
Zie bvb. Nucleaire renaissance loopt vast in De Tijd.
Onze EU topper energie/klimaat Jos Delbeke legde het falen van kernenergie en het succes van hernieuwbare energier eerder uitgebreid op Canvas uit (discussie onderaan).
Een analyse van de toestand in UK: hernieuwbare energie kan de annulatie kerncentrales Hitachi makkelijk opvangen.
Ook in Frankrijk lijkt de business case voor nucleaire energieopwekking verschrompeld (studie van Ademe).
Noot: Thorium reactors zijn geen oplossing voor de korte termijn, want komen te laat, vermoedelijk pas rond 2050 volgens TUDelft en ook bij SCK heerst er weinig geloof dat dit een wonderoplossing is, waar ook een nucleair verspreidingsrisico aan hangt.
Er wordt vaak verwezen naar de IPCC rapporten om te beweren dat we het zonder kernenergie niet redden. De tabel waarin het vaakst wordt verwezen is die waar kerncentrales een aanzienlijk lager uitstoot hebben dan zonnepanelen, bvb. in dit VRT artikel. Dit komt omdat bij de productie van zonnepanelen nu nog elektriciteit gebruikt wordt met heel wat CO2-uitstoot, maar in een industrie die draait op hernieuwbare energie daalt ook de uitstoot van zonnestroom naar bijna nul.
Het luik 'mitigatie' van de (conservatieve) IPCC rapporten bevatten tal van (externe) scenario's, en hebben ook betrekking op landen als Rusland, Frankrijk, Japan en China, die een aanzienlijk nucleair economisch belang hebben. Een van de hoofdauteurs gaf recent aan dat er zowel scenario's zijn met nucleaire uitbreiding als volledige uitfasering, en dat er dus géén nucleaire conslusies uit het rapport getrokken kunnen worden.
Ex-lid van het IPCC prof. em. milieu-economie Aviel Verbruggen spreekt zelfs over de échte 'IPCC-gate' mbt de rol die kernenergie krijgt in IPCC AR5 en SR15 (cfr. Belgisch nucleair surrealisme). Ik stel me net als Gerard Govers ook vragen bij de grote rol die nog voor biomassa voorzien wordt, gezien de instorting van de biodiversiteit door de aantasting van ecosystemen. De combinatie fossiel + CCS lijkt door nieuwe onderzoek (cfr. later) ook niet meer zo noodzakelijk als toen gedacht.
100% hernieuwbare energie: meer dan waarschijnlijk de goedkoopste en beste keuze
Er heerst een groot misverstand dat hernieuwbare energie peperduur is. Zonnepanelen en windmolens op zee kostten in de beginfase inderdaad veel, net de fase waarin België massaal zonnepanelen installeerde en windmolens op zee plaatste. De prijzen zijn intussen echter spectaculair gedaald: |
| Lazard kostprijs per MWh (zonder backup) (bron ; zie Lazard voor laatste data) |
Bijkomend probleem was dat men de rijksten onder ons deze transitie met een veel te hoog rendement enkel heeft laten voorfinancieren. Zo werden er in 2011 massaal veel, toen nog dure, zonnepannelen op Vlaamse daken gelegd, waarvoor de eigenaars nog steeds €330/MWh ontvangen. Het toont wel aan dat het energiescenario van de BBL voor zon een zeer haalbaar groeipad heeft:
 |
| Our Energy Future - 3E Grafiek 19 p.21, in opdracht van BBL, 2016 |
Maar goed, dankzij deze inspanningen (en die van Duitsland, Denemarken, China, ...), is hernieuwbare energie nu bijzonder betaalbaar geworden, in vele regio's zelfs de goedkoopste vorm van energie, inclusief backup of interconnectie. Dit is een énorme verdienste!
How can the US drive down the emissions of other countries? We can do it by making clean technologies irresistible to the entire world. And there we can take a lesson from the most effective climate policy of all time – Germany’s early subsidies of solar and wind.Solar panels and electricity-producing wind farms have been around for decades. Yet, for most of that time, they’ve been a far more expensive way to produce electricity than burning coal or natural gas. Germany changed that.
Ramez Naam - How to decarbonize America - and the world
De technisch/economische evolutie is hierdoor nog veel sneller verlopen dan men 'realistisch' achtte:
De prijsdalingen van hernieuwbare energie gaan trouwens onverminderd door. Dit zal er toe leiden dat het in de derde fase van de energieomwenteling allemaal nog sneller zal gaan dan nu:Het Britse Committee on Climate Change schat in een nieuw rapport dat het jaarlijks 1 à 2 procent van het bbp zou kosten om het VK tegen 2050 klimaatneutraal te krijgen. Tien jaar geleden deden ze dezelfde oefening en toen werd gedacht dat het jaarlijks 1 à 2 procent zou kosten om tegen 2050 de CO2 -uitstoot met 20 procent te doen dalen tegenover 1990. Dat toont hoever we zijn gekomen in tien jaar.
Nicolas Stern - De Standaard, mei 2019 ‘Klimaatverandering is het grootste marktfalen ooit’
The Third Phase of Clean Energy Will Be the Most Disruptive YetTal van rigoureuze modellen doen projecties tot 2050. Ze geven aan dat de wereld perfect op 100% hernieuwbare energie kan draaien, goedkoper dan andere oplossingen met 0-uitstoot, met name kernenergie, dat aanzienlijke staatssteun nodig heeft, ook de zogenaamde modulaire ontwerpen.
Bottom line: hernieuwbare energie haalt het van kernenergie en/of CCS simpelweg omdat het veel sneller en goedkoper kan ingezet worden.
Zo kwam de onafhankelijke denktank Energy Watch Group ism een Finse universiteit in december 2018 voor Europa tot de vaststelling dat een hernieuwbaar energieysteem de meest kostenefficiënte oplossing is (cfr ook artikel op Cleantechnica).
Undertaken by LUT University and Energy Watch Group, the first-of-its-kind scientific modeling study has simulated a full energy transition in Europe across the power, heat, transport, and desalination sectors by 2050.The study’s publication came after approximately four and a half years of data collection, and technical and financial modeling under the research and analysis of 14 scientists.
100% Renewable Energy across Europe is More Cost Effective than the Current Energy System and Leads to Zero Emissions Before 2050
Deze onderzoekers publiceerden in 2019 in het wetenschappelijke tijdschrift Renawable Energy hun analyse dat interconnectie de sleutel is tot de meest voordelige energietransitie in de EU.
Op 12 april presenteerden deze toponderzoekers het eerste wereldwijde, uur per puur gemodelleerde scenario dat voor 2050 de hele wereld op hernieuwbare energie doet draaien. Belangrijk is ook dat de auteurs aangeven dat technisch/economisch ook 2040 mogelijk en zelf wenselijk is. Handige samenvatting in presentatie van Jeremy Leggett en artikel op Cleantechnica.
De kennisinstelling in Vlaanderen rond energie, Energyville, ziet voor België alvast een explosie van hernieuwbare energie:
"De conclusies van de Belgische studies zijn consistent met de berekeningen op Europees niveau, waarin tegen 2050 min of meer een status quo voor kernenergie voorzien wordt (15%), en een massale toename tot 80% voor hernieuwbare energie. De tijd dat hernieuwbare energie iets was voor idealisten en geitenwollensokkendragers is definitief voorbij."
Energyville OPINIE: HET KLIMAATDEBAT DOOR DE OGEN VAN ENERGIEWETENSCHAPPERS - 30 januari 2019
Op 12 april presenteerden deze toponderzoekers het eerste wereldwijde, uur per puur gemodelleerde scenario dat voor 2050 de hele wereld op hernieuwbare energie doet draaien. Belangrijk is ook dat de auteurs aangeven dat technisch/economisch ook 2040 mogelijk en zelf wenselijk is. Handige samenvatting in presentatie van Jeremy Leggett en artikel op Cleantechnica.
De kennisinstelling in Vlaanderen rond energie, Energyville, ziet voor België alvast een explosie van hernieuwbare energie:
Andere energietransitiemodellen vindt u onderaan onder 'Meer achtergrond'.
Hernieuwbare energie en energetische efficiëntie: basisrecept
Van onze buurlanden boekte het VK de grootste reductie van broeikasgassen met zijn zeer uitgebreid klimaatbeleid (inclusief CO2-taks): |
| EU Greenhouse gas emission statistics - emission inventories (Eurostat dataset env_air_gge) |
Ondanks aanzienlijke economische groei, daalde de uitstoot in het VK met 38% tussen 1990 en 2017. De hoofdoorzaken waren de sterke opkomst van hernieuwbare energie, vervanging van kolen door gas en energiebesparing in tal van domeinen:
 |
| Bron: Carbon Brief Analysis Analysis: Why the UK’s CO2 emissions have fallen 38% since 1990 |
 |
| Bron: Carbon Brief Analysis Analysis: Why the UK’s CO2 emissions have fallen 38% since 1990 |
Het is nog steeds niet te laat, maar er is geen tijd te verliezen
Greta Thunberg en de klimaatjeugd hebben overschot van gelijk als ze stellen dat hun toekomst op het spel staat en dat de politiek niet handelt in functie van de urgentie van de klimaatuitdaging. Dit werd (nog maar eens) bevestigd door de meest geciteerde klimaatpaper van 2018, de zogenaamde 'Hothouse Paper'. Onderstaande illustratie hieruit beschrijft zeer duidelijk waar we voor staan, milieu-expert Peter Tom Jones duidt de figuur in de context van de klimaatmarsen:
 | |||
| Iconische figuur uit 'Hothouse Earth' paper, 2018, Steffen et al. |
"Ondanks alle IPCC-rapporten en de karrenvracht aan vakliteratuur beseffen De Wever en co de urgentie van dit voor de mensheid existentiële vraagstuk nog steeds niet. Schoenmaker, blijf bij je leest? Daarom alsnog een poging om die urgentie te duiden.
De figuur beschrijft hoe de huidige, tot op heden stabiele systeemtoestand van onze planeet - het 'Holoceen' - gedestabiliseerd kan geraken door de stijgende concentratie aan broeikasgassen in de atmosfeer. Op een bepaald ogenblik wordt een zogenaamd 'bifurcatiepunt' bereikt, voorbij het welke de aarde discontinu overgaat naar een nieuwe systeemtoestand, de zgn. 'Hothouse Earth'. Die overgang gebeurt onomkeerbaar. Zelfs als we dan de uitstoot tot nul herleiden, is er geen weg meer terug. De aarde neemt dan de controle over; de mens wordt een speelbal van dit gedestabiliseerd systeem. De opwarming voedt zichzelf via positieve terugkoppelingsmechanismen. Doemdenken? Neen, de eenvoudige erkenning van de wetenschappelijke realiteit, die complex is en niet te vatten valt in een Trumpiaanse of Franckeniaanse tweet! Om dit catastrofaal scenario te kunnen vermijden, moeten we de toekomstige uitstoot binnen het globaal beschikbare koolstofbudget houden (overeenkomstig het 1.5°C scenario). In dat geval kan de Holoceentoestand nog net gestabiliseerd worden. ...
Te vaak wordt de klimaatproblematiek omschreven in lineaire termen. Als de opwarming een beetje meer toeneemt dan neemt het aantal hittegolven, bosbranden, droogteperiodes, overstromingen, krachtige orkanen enz. eveneens een beetje toe. Oorzaak en gevolg, een evenredige relatie.
Dat klopt in eerste instantie maar het echte gevaar schuilt in de niet-lineariteit in het klimaatsysteem en de kans op de abrupte, irreversibele systeemovergang van de huidige Holoceentoestand naar de 'Hothouse Earth'-toestand.
Wat we nu moeten doen, is deze waarschuwing van ’s werelds beste klimaatwetenschappers ernstig nemen en er dan naar handelen. Niet stapje per stapje (want dan halen we het niet meer, helaas) - maar transitiegewijs. De jonge generatie van klimaatspijbelaars a la Anuna De Wever heeft dat gelukkig wel begrepen.
En onze ministers dan? Die moeten proactieve leiders worden in plaats van reactieve, bange volgers te wezen."
(Peter Tom Jones, January 2019, FB)Of met de woorden van hoofdauteur Steffen et al.:
“Collective human action is required to steer the Earth System away from a potential threshold and stabilize it in a habitable interglacial-like state. Such action entails stewardship of the entire Earth System—biosphere, climate, and societies—and could include decarbonization of the global economy, enhancement of biosphere carbon sinks, behavioral changes, technological innovations, new governance arrangements, and transformed social values.”Globaal is het nieuwe "One Earth Climate Model" nu de nieuwste referentie die vermijdt dat we in zo'n 'Hothouse earth' terecht komen. Zo'n 17 topwetenschappers van drie topinstellingen werkten hier twee jaar aan. Ze modelleren, wereldwijd, zowel energieproductie, grondstoffengebruik, klimaatopwarming als biodiversiteit. Dit baanbrekend onderzoek komt tot een zeer voordelige transitie die de opwarming kan beperken tot 1.5° als we echt werk maken van een Green New Deal op basis van hernieuwbare energie en de restauratie van de ecosystemen:
"The proposed energy transition outlined in the climate model is estimated to cost about $1.7 trillion per year. That may sound like a lot, Dr Teske says, but it pales in comparison to the vast subsidies that governments provide to prop up the polluting fossil fuels largely responsible for climate change. These are estimated at more than $5 trillion a year, or $10 million a minute every day, according to the IMF. We could be creating the clean energy future we so desperately need for a third of that cost.
With momentum around the Paris Agreement lagging, it’s crucial that decision-makers around the world can see that we can, in fact, meet global energy demand at a lower cost with clean renewables."
One Earth Climate Model - January 2019
Nu houdt zo'n scenario aanzienlijke veranderingen in, die door overheden sterk moeten aangestuurd worden:
"Staying below 1.5 Celsius is still possible, but it’s going to take radical action by governments to implement the right policy frameworks and public mobilization on an unprecedented scale if we’re to build the zero-carbon future that the world so desperately needs”..."In OECD regions, cars with internal combustion engines (using oil-based fuels) will be phased-out by 2040"
Het volledige model is hier te raadplegen, het boek is ook digitaal bij Springer (Open Access) te downloaden.
Het Stockholm Resilience Center ea publiceerden in september 2018 hun Exponential Climate Action Roadmap naar een duurzame en welvarende wereld. Ook zij tonen aan dat we alles nog in eigen hand hebben, op voorwaarde dat we de transitie naar hernieuwbare energie versneld voortzetten en werk maken van de bescherming van onze ecosystemen:
Wie de zeer sterke groei van energieproductie door zonnepannelen en de wereldwijd boomende verkoop van elektrische wagens bekijkt, begrijpt dat zo'n transitie-groeimodel niet uit de lucht komt vallen:
Het Stockholm Resilience Center ea publiceerden in september 2018 hun Exponential Climate Action Roadmap naar een duurzame en welvarende wereld. Ook zij tonen aan dat we alles nog in eigen hand hebben, op voorwaarde dat we de transitie naar hernieuwbare energie versneld voortzetten en werk maken van de bescherming van onze ecosystemen:
Others have argued the world should wait for the arrival of a single brilliant “unicorn” technology, like nuclear fusion, which will solve all problems quickly and cheaply. This scenario has also been studied in detail and it turns out to be the wrong horse to back. If the technology fails to materialise, or can’t scale, the cost of switching strategy towards roll out of existing technologies faster becomes prohibitively expensive and potentially destabilising for the global economy.
Wie de zeer sterke groei van energieproductie door zonnepannelen en de wereldwijd boomende verkoop van elektrische wagens bekijkt, begrijpt dat zo'n transitie-groeimodel niet uit de lucht komt vallen:
 |
| Opgepast: wind stagneert en er is een groeivertraging bij zonnepanelen, daarom is aanvullend beleid nodig! (bron BNEF) |
 |
| (bron BNEF) |
Gaan we nog kunnen vliegen?
In het kort: ja, maar wat minder en het gaat wat meer kosten.
De meeste modellen zetten zeer zwaar in op de elektrificatie van het transport, waarbij de trein de kampioen in duurzaamheid is. Ook de elektrische wagen speelt een zeer belangrijke rol in alle modellen: er zijn genoeg materialen mits recyclage en hij is nu al de milieuvriendelijkste keuze.
De meeste modellen zetten zeer zwaar in op de elektrificatie van het transport, waarbij de trein de kampioen in duurzaamheid is. Ook de elektrische wagen speelt een zeer belangrijke rol in alle modellen: er zijn genoeg materialen mits recyclage en hij is nu al de milieuvriendelijkste keuze.
Soms lees je dat de groei van de luchtvaart het onmogelijk maakt om onze klimaatdoelstellingen te halen. De lucht- en scheepvaart vormen inderdaad zeer grote uitdagingen, maar kunnen nog in een aanzienlijk volume blijven onder bepaalde voorwaarden. De NGO Transport and Environment bestelde 'Parijs-compatibele' berekeningen voor de luchtvaart en de gehele transportsector (die op een presentatie in Brussel door modelleringsexperts goed werden ontvangen).
Men doet hierbij beroep op e-fuels (vind je ook bij de EC en het One Earth Climate model terug), die een lage efficiëntie hebben, maar het beste middel zijn om de luchtvaart snel te verduurzamen.
Uiteraard blijft de these geldig dat je elke Euro maar één keer kan uitgeven en je dus het energieverbruik best niet te hoog laat oplopen. De gigantische groei van het luchtverkeer gaat ook gepaard met andere problemen dus dit is zeker geen vrijgeleide.
Sociaal rechtvaardige transitie: noodzakelijk en mogelijk
Hoewel energiearmoede een groot probleem is, moeten we de armoedeproblematiek en de energieproblematiek uit elkaar halen. Energie mag niet te duur worden, maar ook niet te goedkoop om niet in de val van overconsumptie te trappen.
Er moet nu geïnvesteerd worden, om daar later de vruchten van de plukken. We moeten leren uit onze fouten en deze financiering op een sociaal rechtvaardige manier aanpakken.
Een eerste stap die we België moeten zetten is een klimaatwet, zoals die al in meerdere landen bestaat (NB Zweden die ten laatste tegen 2045 klimaatneutraal moeten zijn). Daarnaast is er vooral nood aan een ander politiek klimaat dat een antwoord biedt op de urgentie en schaal van de uitdaging. De BBL heeft een mooie lijst van klimaatmaatregelen voor Belgie.
In mei 2019 zijn er Europese verkiezingen, dit is het niveau waar we een groot deel van de klimaatuitdaging het beste aanpakken. De oproep van Diederik Samsom voor een Europese New Energy Deal is dan ook relevanter dan ooit:
"Europa bevat de meeste kennis en de meeste bedrijven op het gebied van duurzame energie. En de geografische mogelijkheden voor duurzame energie zijn eindeloos. Maar Europa heeft deze mogelijkheden grotendeels onbenut gelaten, vooral door onderlinge verdeeldheid. 28 losse energiebeleidjes zitten elkaar vooral in de weg en houden vooruitgang tegen. <...>
Stop de wirwar aan subsidiesystemen die elkaar tegenwerken en voer één Europees stimuleringsbeleid in, gebaseerd op CO2-belasting. Zet eindelijk de landbouwbudgetten in voor een nieuwe toekomst: duurzame energie. Leg een superhoogspanningsnetwerk aan zodat de waterkracht uit het noorden, de windenergie uit het noordwesten en de zon in het zuiden van Europa elkaar kunnen aanvullen tot een complete en betrouwbare energievoorziening.
En durf gezamenlijk financiële risico's te dragen, in de vorm van gezamenlijke energie-obligaties, gekoppeld aan de mega-investeringen die nodig zijn. Een gezamenlijke missie die aantoont dat Europa het wel kan. En nog belangrijker: de toekomst van volgende generaties veiligstelt. Een New Energy Deal."
Europa moet één energiebeleid voeren, weg van de grillen van Poetin, Volkskrant, 2014
Wat betreft de financiering, bestaan er reeds tal van doordachte voorstellen voor een sociaal rechtvaardige duurzaamheidstransitie:
TDEM Manifest voor de democratisering van Europa
Hervorm de EU zodat er op Europees niveau belastingen kunnen komen, thv 4% BBP, met name winstbelastingen, vermogensbelastingen en een CO2-taks. Op die manier zullen de sterkste schouders effectief de zwaarste lasten dragen en komt er ruimte komt voor sociale maatregelen en klimaatinvesteringen. Opiniestukken vatten het voorstel samen in The Guardian en Social Europe. Een online petitie is te vinden op WeMove
Pacte Climat
Oriënteer de monetaire geldcreatie van de ECB richting duurzaamheidstransitie, hervorm de vennootschapsbelasting en richt een Europese investeringsbank op specifiek voor de hernieuwbare energieinfrastructuur,
Het lijstje van ondertekenaars wordt hoe langer hoe indrukwekkender: Jeffrey Sachs, Alain Jupé, Romano Prodi, Maystadt, .... Je kan ook zelf dit initiatief steunen.
Le Soir schreef er dit stuk over, L'Echo interviewde een van de oprichters.
Noteer dat Piketty en andere wel kritiek hebben op deze vorm van geldcreatie, en een reactie daarop.
Carbond Dividends
In de VS is dit een zeer sterk verdedigd idee: we zorgen ervoor dat alle opbrengsten van een CO2-heffing richting burgers gaan, op zo'n manier dat de armsten het meeste krijgen.
Le Soir schreef er dit stuk over, L'Echo interviewde een van de oprichters.
Noteer dat Piketty en andere wel kritiek hebben op deze vorm van geldcreatie, en een reactie daarop.
Carbond Dividends
In de VS is dit een zeer sterk verdedigd idee: we zorgen ervoor dat alle opbrengsten van een CO2-heffing richting burgers gaan, op zo'n manier dat de armsten het meeste krijgen.
Cfr ook opiniestuk in WSJ, nagenoeg alle grote Amerikaanse economen staan hier achter.
Goed boek over dit voorstel is 'Paying for Pollution: Why a Carbon Tax is Good for America' van prof. Metcalf.
Green New Deals in alle soorten en maten.
De Green New Deal die Ocasio-Cortez in de VS voorstelde op 7 februari 2019, wil op 10 jaar het heel fossiele energiesysteem transformen in een hernieuwbaar systeem. Bepaald indrukwekkend, maar de logica zelve, want 'it's time to think big on climate politics'. Ook zij stelt voor dat de sterkste schouders de initiële kosten van deze 'Green New Deal' het beste kunnen financieren. Ann Pettitfor en Joe Romm zijn alvast enthousiast, Mariana Mazzucato gaf haar visie al in december. Prof. milieu- en klimaateconomie Jeroen van den Bergh denkt dat het economischer kan door carbon tax & dividend. Bedenkingen en aanvullingen van Noah Smit in zijn Alternative New Green Deal met oa meer aandacht voor innovatie en eerlijkere belastingen.
NB: de nodige investeringen in energie-efficiëntie en hernieuwbare energie worden geschat op één tot enkele procenten GDP (cfr ook Robert Collins De-Growth vs a Green New Deal), en liggen dus ver af van de WWII-effort USA (>40% GDP).
Ook NEF heeft tal van voorstellen.
Goed boek over dit voorstel is 'Paying for Pollution: Why a Carbon Tax is Good for America' van prof. Metcalf.
Green New Deals in alle soorten en maten.
De Green New Deal die Ocasio-Cortez in de VS voorstelde op 7 februari 2019, wil op 10 jaar het heel fossiele energiesysteem transformen in een hernieuwbaar systeem. Bepaald indrukwekkend, maar de logica zelve, want 'it's time to think big on climate politics'. Ook zij stelt voor dat de sterkste schouders de initiële kosten van deze 'Green New Deal' het beste kunnen financieren. Ann Pettitfor en Joe Romm zijn alvast enthousiast, Mariana Mazzucato gaf haar visie al in december. Prof. milieu- en klimaateconomie Jeroen van den Bergh denkt dat het economischer kan door carbon tax & dividend. Bedenkingen en aanvullingen van Noah Smit in zijn Alternative New Green Deal met oa meer aandacht voor innovatie en eerlijkere belastingen.
NB: de nodige investeringen in energie-efficiëntie en hernieuwbare energie worden geschat op één tot enkele procenten GDP (cfr ook Robert Collins De-Growth vs a Green New Deal), en liggen dus ver af van de WWII-effort USA (>40% GDP).
Ook NEF heeft tal van voorstellen.
Tot slot
We sluiten af met de woorden van Aviel Verbruggen in zijn stuk 'Nucleair surrealisme'Het echt zorgwekkende van deze waardeloze ecorealiteit, is dat ze aanzet tot verlamming. Het is misdadig voortdurend koud water te gieten over de inzet, bewogenheid en volharding van de nieuwe generatie adolescenten die de redding van de mensheid te harte nemen. De oplossingen bestaan wel; ze liggen voor onze neus; we moeten ze alleen grijpen en ze doen groeien in de juiste richting, dit is de richting van een duurzame ontwikkeling, waarin alleen duurzame hernieuwbare energie past.
Meer achtergrond:
-The New Climate Economy rapporten, van een legertje experten uit onverdachte hoek, tonen de noodzaak en wenselijkheid van een New Grean Deal aan.
-Andere doorgerekende modellen 100% hernieuwbaar:
Greenpeace Energy Revolution - World 2015 (wordt nr verwezen door EC)
Energy Watch Group - Electricity Worldwide 2017
Jacobson et al - World 2018 (pdf scientific art)
Amaricas 100% RE in 2030 - 2019 - Lut Univserity("100% renewable energy systems are lower in cost than a business-as-usual scenario")
Nederland - 100% duurzaam in 2030 (Urgenda) - Quintel Energy Transition Model
Jacobson - 2011 (Deel 1 interessant owv materials availabilty ; Deel 2)
-Weerlegging van kritiek op tal van 100% RE studies - cfr ook argumenten Tom Brown en zijn overzichtspagina
-Via deze Twitter status van Auke Hoekstra vind je links naar tal van studies gekaderd door een Nederlandse prof en autoriteit op het gebied van energiemodellen
-Project Drawdown: overzicht van 100 maatregelen die werken volgens experts
-Nope, Cobalt’s Not A Problem For The EV Revolution
-Een overzichtspagina van andere hernieuwbare energie transitie studies
-Nope, Cobalt’s Not A Problem For The EV Revolution
-Nederlandstalige wetenschappelijke klimaatblog
-Een interessante piste is de Global Grid die Damien Ernst ook in het Europese Horizon magazine mocht toelichten. De aansluiting op Groenlandse wind lijkt hierbij een eerste belangrijke stap.
-In deze presentatie vat Jeremy Leggett zeer visueel en onderbouwd de logische en noodzakelijke transitie naar hernieuwbare energie samen.
-In deze presentatie vat Jeremy Leggett zeer visueel en onderbouwd de logische en noodzakelijke transitie naar hernieuwbare energie samen.
-Het IPCC AR5 is een van de grootste wetenschappelijke oefeningen ooit gedaan en bevat ook heel wat doorrekeningen en referenties van energietransites (met de bedenkingen van Aviel Verbruggen over het nucleaire luik) en het Special Report 1.5°C, waarvan je een mooie samenvatting vindt op de wetenschappelijke blog Klimaatverandering
-Een overzichtspagina van andere hernieuwbare energie transitie studies
Geen opmerkingen:
Een reactie posten